Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Leer van de orchidee van Jan Lauwereyns:

Bijna alles kan ik verdragen, maar als ze op tv aan ogen gaan opereren, kruip ik gauw achter de rug van mijn geliefde. Geen ogen om aan te zien. Ik heb een vergelijkbare ervaring bij de gruwelijk-prachtige, aantrekkelijk-afstotelijke gedichten van Jan Lauwereyns (1969), Vlaming in Japan. Vivisectie is een bijna verdwenen woord (er kwamen eufemismen voor in de plaats), maar in zijn poëzie is figuurlijk en letterlijk sprake van vivisectie. We zijn amper bekomen van de bundel Zombie zoekt zielgeno(o)t, of hij luidt 2025 in met Leer van de orchidee. Een keuze uit het werk 1991-2024, een lijvige bloemlezing met oude én nieuwe gedichten, vanaf ‘Nagelaten sonnetten’ tot en met ‘Grondslagenstrijd van de begeerte’.

Die laatste reeks sluit hij af met een gedicht ‘Een fraai spektakel’ waarin hij betoogt dat de waarheid een leugen is: ‘Ze pleegt een orchideeëntruc./ Ze heeft geen nectar,/ maar slaagt erin […] de cruciale nachtvlinder te lokken’. Bij zijn peilingen naar de ziel gaan ook in zijn jongste gedichten de schedels open. Ik zei het al: vivisectie in de poëzie. Jan Lauwereyns verrichte als wetenschapper experimenten op apen, in de literatuur deed hij die nog eens over, in de roman Monkey business en in gedichten als die uit ‘De geest van het experiment’. Gedichten waarnaar je liever niet kijkt, maar je moet toch kijken. Ze vormen de specialiteit van deze dichter, regels die tegelijk irriteren en intrigeren, regels als: ‘De nectarklier was een kanaal,/ een vagina/ of een soort omgekeerde penis/ waar de zaden uitgehaald moesten worden’.

Dit geldt des te sterker wanneer hij hersenpannen licht. De dichter kruipt in het brein van muggen: ‘De oude mensman ligt op het bed’. En hij snijdt in apen, mensjes in zijn woorden: ‘Ik nam de boor terug van de schedel’. Tijdens het werk neemt hij ‘een slok van zijn cola’. De lezer blijft reddeloos, radeloos achter. Het effect van poëzie als vivisectie, gedichten die in het leven snijden. Er wordt in ogen gepeuterd, au, zijn het onze eigen ogen?

Mario Molegraaf

Leer van de orchidee. Een keuze uit het werk 1991-2024, Uitgeverij Koppernik, gebonden, 342 pag., € 32,50
ISBN: 9789083448121