Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Stip op de horizon. 80 jaar vrijheid in 80 gedichten, samengesteld door Mirjam van Hengel:

Ieder jaar komen ze, de gedichten voor 5 mei, de gedichten over vrijheid. Deze keer al heel vroeg en in heel ruime dosis in Stip op de horizon. 80 jaar vrijheid in 80 gedichten. Stella Bergsma mocht een van de gedichten voor 5 mei 2025 leveren en reageerde met ondermijnende regels als: ‘ieder jaar de zinnen uit de dwangbuis/ laten galopperen’. Ze concludeert: ‘gedichten over vrijheid/ zijn tralies voor dichters’. Ook veel van de andere medewerkers hebben het er maar moeilijk mee. Dat leidt tot erg lange bijdragen en zodoende telt de bundel met tachtig gedichten honderdzestig bladzijden.

Deze wonderbaarlijke vermenigvuldiging is in ieder geval niet aan Judith Herzberg te wijten. Zij biedt met haar gedicht ‘Vrijheid’ de minste tekst en de meeste wijsheid: ‘de kunst/ net als bij kunst/ vooral/ voor waken/ dat het geen/ kunst wordt.’ Hadden sommigen van haar collega’s die woorden maar ter harte genomen. Hier en daar stuit je op moderne farizeeën. Ze bidden niet nadrukkelijk op de hoeken van de straten, maar beogen met hun bijdragen net zoiets: kijk mij toch eens deugen. Jawel, alleen wil dat niet zeggen dat je gedicht ook deugt. De beste intenties kunnen tot de slechtste poëzie leiden.

Waarom werden juist deze tachtig uitverkoren? Ik had graag de visie op vrijheid vernomen van Anne van Amstel of Piet Gerbrandy, van F. van Dixhoorn of Toon Tellegen, maar zij doen niet mee. Gelukkig blijven er genoeg geslaagde gedichten over. Van Vicky Francken bijvoorbeeld die twee bladzijden naar een definitie tast: ‘het is het verschil/ tussen het drijven van wolken/ en het drijven van schapen’. Van Lucas Rijneveld die over de plichtmatige twee minuten stilte opmerkt: ‘Het is eerder de/ opwarmingstijd van een magnetrongerecht,/ een eenpersoons-stamppot die een beetje/ naar plastic en een beetje naar verdriet smaakt’. Ted van Lieshout levert een gedicht waarin hij alles omkeert, een samenleving waarin iedereen probeert iedereen te schaden. Poëzie die prikkelt en dat uitgeholde woord ‘vrijheid’ een nieuwe vulling geeft.

Mario Molegraaf

Stip op de horizon. 80 jaar vrijheid in 80 gedichten. Met een woord vooraf van Ellen Deckwitz. Samengesteld door Mirjam van Hengel, Uitgeverij De Bezige Bij, paperback, 160 pag., € 23,99
ISBN: 9789403133737