Mario Molegraaf belicht in deze rubriek het werk van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Men moet, Arjen Fortuins biografie van Gerrit Kouwenaar:

Komrij, Gerrit; Kopland, Rutger; Kouwenaar, Gerrit. Zijn voorgangers in het dichtersalfabet zijn wél goed voor regels die in mijn geheugen beklijven, maar als het gaat om Kouwenaar (1923-2014) moet ik in de boeken op zoek. Kopland zou vriend en medestander worden. Komrij was vijand en bestrijder, of misschien is sta-in-de-weg het woord. Uit Arjen Fortuins Men moet, biografie van Gerrit Kouwenaar blijkt dat hij zich als weinig andere auteurs druk maakte over zijn literaire status.

‘Ik had uiteraard als een van de eersten op die lijst moeten worden gezet,’ bericht hij aan zijn uitgever als veertien ándere schrijvers een uitnodiging krijgen voor een Nederlandse avond op de Buchmesse in Frankfurt. Wanneer zijn vriend Hans Faverey doodziek is, negeert hij hem: hij heeft het te druk omdat de Prijs der Nederlandse Letteren aan hem zal worden uitgereikt. Door haar had hij nooit financiële zorgen, maar hij doet zuinig als zijn vrouw het niet meer redt: ‘Waarom liet Gerrit de tandarts niet komen als Paula last van haar gebit had?’

Kouwenaar kreeg door toedoen van Komrij de indruk dat zijn letterkundige troontje wankelde: deze had in zijn befaamde bloemlezing slechts drie gedichten van hem opgenomen. Hij en andere verongelijkte Vijftigers spanden begin 1980 een kort geding aan. Dat liep voor hen niet goed af, de rechter gaf hen ongelijk en er ‘ontwikkelde zich een voor Kouwenaar buitengewoon onaangename mediadynamiek,’ zoals Fortuin het noemt.

Alle aandacht voor de persoon lokt je nu niet bepaald naar de poëet. Maar de boeken lagen inmiddels open, dus nam ik het oeuvre nog eens door. Het stopwoord daarin is ‘men’. In het gedicht waarnaar deze biografie is vernoemd: ‘men moet zijn zomers nog tellen,/ zijn vonnis nog vellen.’ En in vele andere gedichten: ‘men erft zich alleen/ het steeds weer voorbije’. Een ‘men’ dat dient om de ijdelheid van ik, ik en nog eens ik te verhullen, is mijn uitleg na Men moet. Gerrit Kouwenaar, de schrijver met de meeste literaire prijzen, maar wat valt honderd jaar na zijn geboorte nog in zijn werk te prijzen?

Mario Molegraaf

Men moet, biografie van Gerrit Kouwenaar, Uitgeverij Querido, gebonden, 592 pag., €39,99
ISBN: 9789021482767