Mario Molegraaf belicht in deze rubriek het werk van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Weerloos tegenover alles, Rob Groenewegens biografie van Victor E. van Vriesland:

Tussen alle denkdichten en woordenwolken door is het een verademing in de poëzie van Victor E. van Vriesland (1892-1974): ‘De sjaal’, over een teruggevonden sjaal, het maandenlange werk van een vrouw ‘om mij voor de gure/ vlagen te schutten van de wintertijd’. Zij is dood, de sjaal wekt pijnlijke herinneringen. Voor wie schreef hij ‘De sjaal’? Voor zijn moeder Duifje, die hij al vrij jong verloor? Of voor zijn eerste vrouw Marie, geestesziek en op 37-jarige leeftijd overleden? Of voor iemand anders?

Als íemand deze vraag kan beantwoorden, is het zijn biograaf. Maar in Weerloos tegenover alles. Het leven van Victor E. van Vriesland verwijst die niet één keer naar ‘De sjaal’. Bij Rob Groenewegen, veertien toen de letterkundige overleed, is het Vic voor en Vic na. Terwijl hij toch ergens meldt dat Van Vriesland niet blij was over ‘een brutale vriend die hem al te amicaal “Vic” noemde’. Hij was nogal gehecht aan status. Hij kwam uit een rijk, Joods gezin, maar kreeg het door de beurskrach van 1929 financieel zwaar. Hij bleef overeind, zoals hij tijdens de bezettingsjaren overeind bleef. Hoezo weerloos tegenover alles?

Groenewegens biografie leest moeizaam door zinnen als ‘Een bijdrage aan de vernieuwing van het Nederlands proza van de jaren twintig is Vics roman niet geweest.’ Maar vooral gaat tegenstaan dat dit boek soms meer pro-Vic pamflet is dan neutrale biografie. Neem de bladzijden over de Spiegel van de Nederlandse poëzie waarvan Van Vriesland in 1939 de eerste editie publiceerde. Aanvankelijk had hij er succes mee, maar hij liet het werk ontsporen, doolhof in plaats van wegwijzer. De uitgever greep in, een stap die door Van Vrieslands biograaf ‘als een aanslag op zijn levenswerk’ wordt aangemerkt. Hij is zo doortrapt te verzwijgen dat de Spiegel nog lang en gelukkig leefde. De bloemlezing biedt natuurlijk plaats aan dat ene wonderbaarlijk warme Van Vrieslandgedicht. De dichter bergt de sjaal ‘weer voor jaren weg. Het beste/ is, te vergeten waar. Of doen alsof’.

Mario Molegraaf

Weerloos tegenover alles. Het leven van Victor E. van Vriesland, Atlas Contact, gebonden, 594 pag., €44,99
ISBN: 9789045020525