Op vrijdag 25 augustus 2023 vindt aan de Universiteit van Amsterdam het Jaarcongres van de Werkgroep De Zeventiende Eeuw plaats met als titel MICRO-MACRO. Het dagelijkse leven onder de loep. In 1641 reed ene heer Van Monnickendam nogal wild met een wagen door de Alkmaarse Breedstraat. Hij verloor de controle over zijn voertuig en kwam op de achterzijde van het erf van Maria van Nesse tot stilstand. De blauwe zitbank die daar stond was ‘middendeur aan stijcken’ en moest vervangen worden. Een muurtje voor de gevel van het poortgebouw moest opnieuw gemetseld worden. Van Nesse noteerde later dat de reparatie van de bank, de stoep en het muurtje wel 1 kroon had gekost en dat ze die kosten zelf had moeten dragen. Gelukkig bleef het bij materiële schade; niemand raakte gewond bij het ongeluk in de meestal zo bedrijvige straat.
Bovenstaande anekdote is ontleend aan het zogenoemde memorieboek van Maria van Nesse. Het unieke en recent ontdekte archiefstuk bevat een duizelingwekkende hoeveelheid details over het dagelijks leven in de zeventiende eeuw: we weten waar Van Nesse naar keek als ze zich op het secreet terugtrok (naar tegeltjes met ambachten), hoe ze haar nichtje na het overlijden van haar vader probeerde te troosten (met cadeautjes uit Amsterdam), dat het plukken van een klavertje vijf haar geen geluk bracht (daags later brak ze een spiegel), dat ze rozenwater gebruikte als ze marsepein maakte, en welke gerechten ze op tafel zette als ze gasten kreeg. In ruim 3500 aantekeningen openen zich onder meer de wereld van een zelfstandig levende vrouw, huishoudelijke consumptie, de lokale kunstmarkt, en de katholieke kerk in Alkmaar.
De wetenschap houdt zich allang niet meer alleen bezig met de ‘daden der koningen’ (Carlo Ginzburg). Sinds de jaren 1970 heeft de herwaardering voor egodocumenten en ‘gewone’ levens geresulteerd in vele publicaties over individuen, maar ook in overkoepelende studies én een landelijk repertorium van egodocumenten (Rudolf Dekker en Arianne Baggerman). Maar niet iedereen is beter in beeld gekomen; van vrouwen, kinderen, armen en vele anderen zijn nauwelijks egodocumenten bewaard gebleven. Recente onderzoeksprojecten werken daarom met bronnensoorten die op zich niet autobiografisch zijn, maar wel persoonlijke gegevens bevatten (o.l.v. Danielle van den Heuvel; Judith Pollmann en Erika Kuijpers; Judith Noorman). Het memorieboek van Maria van Nesse is een spectaculair voorbeeld, maar er is veel meer, zoals attestaties, persoonlijke kronieken aantekenboekjes en boedelinventarissen.
Voortbouwend op deze en andere recente ontwikkelingen in de wetenschap organiseert de Werkgroep Zeventiende Eeuw in 2023 een jaarcongres over het dagelijks leven in hyperdetail. Welke aspecten van het dagelijks leven in de zeventiende-eeuwse Nederlanden en overzeese gebieden zijn inmiddels bekend, welke personen komen daardoor scherp in beeld en welke nieuwe kennis, inzichten en perspectieven levert dat op? Maar ook: wie en wat zijn er buiten beeld gebleven, en waarom?
Mogelijke onderwerpen:
– Studies van individuele levens of groepen wier levens in detail gedocumenteerd zijn, al dan niet in autobiografische bronnen.
– Journalen, dagboeken, reisjournalen, kronieken en andere geschriften die het dagelijks leven op bijzondere wijze documenteren.
– Gespecialiseerde vervolgstudies op basis van het online raadpleegbare en doorzoekbare memorieboek van Maria van Nesse. Te denken valt aan de historische keuken, dienstmeisjes en ander personeel, kleding en sieraden, handel en nijverheden, voedselproductie, bid- en devotieprenten, en het Noord-Holland dialect.
– Memorie- of huishoudboeken, zoals die van Wendela Bicker, Carel Martens en anderen, eventueel in vergelijking met Van Nesses memorieboek.
– Het realisme en de mate van betrouwbaarheid van visuele weergaven van het dagelijks leven.
Uiteraard zijn ook andere onderwerpen die aansluiten bij het thema van dit Jaarcongres welkom. Op basis van het congres zullen sprekers uitgenodigd worden om een artikel bij te dragen aan het Jaarboek 2024 dat grotendeels aan het congres zal worden gewijd.
NB: Sprekers en bezoekers van het congres worden verwacht lid te zijn of te worden van de Werkgroep Zeventiende Eeuw. Daarnaast zijn er inschrijvingskosten voor het congres. In het najaar ontvangen leden het Jaarboek.
Stuur uiterlijk 14 maart 2023 een voorstel van 250-500 woorden naar Judith Noorman (j.f.j.noorman@uva.nl). Kort daarna ontvangen geïnteresseerden bericht of hun voorstel geaccepteerd is. De congrescommissie bestaat uit Judith Noorman, Robbert Jan van der Maal, Johan Koppenol en Carolina Lenarduzzi.