De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden heeft de Elise Mathilde Essayprijs 2022 aan Melchior Vesters voor zijn essay ‘Vrolijk verzet’. De prijs bestaat uit een oorkonde en een geldbedrag van 10.000 euro.
De Elise Mathilde Essayprijs wordt dit jaar voor de vierde keer uitgereikt: op 1 januari 2018 riep de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde op initiatief van de Stichting Elise Mathilde Fonds deze prijs in het leven. De prijs is vernoemd naar Elise Mathilde van Beuningen (1890-1941), die haar vermogen naliet aan de in 1935 door haar opgerichte Stichting.
De prijsvraag voor een essay is in nauwe samenwerking met het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap en het Genootschap Onze Taal uitgeschreven. Het essay is beurtelings gericht op het gebied van de Nederlandse letterkunde, taalkunde en geschiedenis. In lijn met de doelstelling van het Elise Mathilde Fonds om culturele en ideële doelen te ondersteunen, moeten de essays het behoud van het Nederlandse cultuurgoed – dit jaar de Nederlandse literatuur – centraal stellen. De prijsvraag heeft als thema ‘De eigen natie in kosmopolitisch perspectief’.
Melchior Vesters studeerde Nederlands en Literary Studies in Leiden en werkt momenteel als docent Nederlands aan het Veurs Lyceum, school voor mavo, havo, atheneum en gymnasium in Leidschendam.
‘Vrolijk verzet’ werd door de jury gekozen als het beste essay, vanwege de betrokkenheid van de auteur bij jonge lezers en zijn doordenken van de relevantie van lezen in het onderwijs, waarbij hij reflecteert op zijn positie als leraar en op hoe literatuur ingezet kan worden. Uit het juryrapport:
“Dit essay raakt aan een van de meest urgente kwesties in het hedendaagse Nederlandse onderwijs: hoe kunnen we leerlingen kritische denkers maken, hoe kunnen we populisme en extreemrechtse denkbeelden in perspectief zetten? Hoe kan de literatuur relevant zijn? Maar ook wordt in het essay de vraag gesteld naar ironie en solidariteit, en hoe die beiden in gang worden gezet door literaire fictie. Dit alles gebeurt in een zelfbewust-gedistantieerde maar daardoor niet minder geestige en aansprekende stijl, die een demonstratie lijkt te zijn van een ‘vrolijk (creatief, geweldloos) verzet tegen betekenisconsensus’ zoals de auteur dat voorstaat.
Zo omschrijft Melchior Vesters niet alleen het schrijversengagement zoals het anno 2022 (nog) mogelijk is, maar brengt dit ook in de praktijk.”
De commissie is lovend over de wijze waarop de stelling van het dit essay aansluit bij de sociale en culturele opdracht van de Elise Mathilde Essayprijs:
“ In tijden van crisis biedt het lezen van literatuur een referentiekader om vragen te stellen aan nationalistische denkbeelden: ‘wanneer het gesprek vastzit, kan literatuur haar kracht soms tonen: crisis voelbaar maken’. Het hoopvolle slot van dit kritisch betoog biedt dan ook een uiteindelijk geloof in de fictie.”
De Commissie van voordracht bestond uit Odile Heynders, Jan Oosterhout en Kim Schoof.
Lees hier het volledige Juryrapport Elise Mathilde Essayprijs 2022
De prijs wordt uitgereikt op zaterdag 15 oktober 2022, tijdens de Laureatenmiddag van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, in het Academiegebouw, Rapenburg 73 te Leiden. Nadat de prijs is uitgereikt, wordt het essay gepubliceerd in het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. U kunt het winnende essay hier alvast online lezen. Het wordt tevens gepubliceerd op de websites van het KNHG en Onze Taal.
