Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Trapezista van Anne van Amstel:

Kunnen de persen van de nieuwe editie van de Dikke Van Dale nog worden gestopt? Als je in het woordenboek zoekt naar de term enjambement (‘het doorlopen van de zin van de ene versregel in de volgende, zonder rustteken’) krijg je het voorbeeld:

De avond houdt de lauwe vlag
der zomer op den berg omhoog.

De auteursnaam houdt men wijselijk voor zich. Het lijken regels van Saai Kleurloos, maar ik kan verklappen wie erachter zit: Gerrit Achterberg, niet bepaald een T.S. Eliot die The Waste Land met zulke overdonderende enjambementen inzette.

Hopelijk is er nog gelegenheid om in de volgende Van Dale wél een Nederlands citaat op te nemen dat (bijna letterlijk) in één klap duidelijk maakt wat een dichter met enjambement vermag. Je vindt het voorbeeld in het gedicht ‘Trapezista’ uit Anne van Amstels bundel die eveneens Trapezista heet. Aan het woord is uiteraard een trapezista (‘ik leef alleen als ik zweef’) die afziet van veiligheidsmaatregelen. Waarom? Zie het paradoxale enjambement:

een vangnet is de dood
voor mijn act.

Geen rustteken, het beschrevene is juist zeer verontrustend, alsof we de trapezista zien vallen, de trapezista die beseft dat haar optreden alleen telt als ze alles op het spel zet.

Trapezista is na Het oog van de storm (2004), Vlinderslag (2009) en Geef me nu ik wil (2016) de vierde dichtbundel van Anne van Amstel en wat mij betreft de beste. Er is volop circus in de Nederlandse poëzie, maar nooit was circus zozeer poëzie en poëzie zozeer circus. De trapezista van dienst is namelijk tegelijk poetessa, en niet van sussende regels. ‘Schrik maar niet schat/ gedichten schuren nu eenmaal/ als zand in je brood op het strand,’ klinkt het vanaf de trapeze.

Des te meer reden om wél te schrikken. Onvermijdelijk vraag je je af: wie is wie? Zien we daar, ondanks de pauwenveren kwetsbaar naakt, Anne van Amstel? Daar in de nok van de circustent, angstig hoog boven de fatale aarde? Zo hoort dichten te zijn, dichten op leven en dood, en daarbij passen alleen riskante enjambementen. Geen kwestie van doorlopen, maar van vallen en opstaan, of niet meer opstaan.

Mario Molegraaf

Trapezista, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, paperback, 64 pag., € 20,99
ISBN: 9789046829653