In mei 2018 herdacht de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde dat 125 jaar geleden vrouwen werden toegelaten tot de Maatschappij. Al eerder waren er ereleden benoemd, zoals Geertruida Bosboom-Toussaint in 1870, maar in 1893 werden de eerste dertien talentvolle vrouwen ‘gewoon lid’. Ter gelegenheid hiervan verscheen op onze website het blog Dames in Data, waarop bijdragen staan over memorabele momenten in de literaire vrouwengeschiedenis: talentvolle vrouwen met een belangwekkende inbreng in de letterkunde, taalkunde of geschiedenis krijgen zo een digitaal monument. In deze nagekomen bijdrage schrijft Norma Montulet over Harriët Freezer:

Werk aan de winkel: voor mannen én vrouwen!

1972: Harriët Freezer werkt mee aan de oprichting van het tijdschrift Opzij

Door Norma Montulet

Joke Kool-Smit maakte in 1967 met haar artikel ‘Het onbehagen bij de vrouw’ in De Gids veel los in de maatschappij. Haar oproep tot emancipatie van de vrouw vond niet alleen gehoor bij vrouwen, maar ook bij mannen. Een paar jaar later werd de vereniging Man-Vrouw-Maatschappij opgericht, om de onvrede die er bestond over de positie van de vrouw te kanaliseren en om invloed uit te oefenen op beleid, zowel op landelijk als op regionaal niveau. Met de publicatie van Joke Kool-Smit was de Tweede Feministische Beweging een feit. Met de oprichting van Man-Vrouw-Maatschappij werd de Beweging officieel. Harriët Freezer speelde een unieke rol in deze periode.

Twee vrouwen, Wim Hora Adema en Hedy d’Ancona, waren, samen met Joke Kool-Smit, betrokken geweest bij de oprichting van Man-Vrouw-Maatschappij. Zij waren echter ontevreden over de manier waarop het nieuwsblad van de stichting werd vormgegeven en richtten in 1972 een eigen tijdschrift op: Opzij. De oprichters gingen ervan uit dat een paar jaargangen zouden volstaan om aan alle misverstanden rondom vrouwen een eind te maken. In november 1972 verscheen het eerste nummer. De oprichters schreven geen officiële beginselverklaring, maar gaven op de eerste bladzijde in zeven korte statements aan waar het hen om ging. In het laatste statement schreven ze dat Opzij van start ging ‘omdat we geloven dat vrijheid en gelijkheid van vrouwen én van mannen het leven aardiger, boeiender en wellicht ook gelukkiger kan maken…’

Een van degenen die vanaf het uur U betrokken was bij zowel de oprichting van Man-Vrouw-Maatschappij als bij de oprichting van Opzij was Harriët Freezer, pseudoniem van Wilhelmina Eybergen. Ze was een aantal decennia daarvoor bevriend geraakt met Wim Hora Adema, die haar in de jaren ‘50 had uitgenodigd om mee te werken aan haar befaamde vrouwenpagina voor Het Parool: ‘Voor de vrouw maar niet voor haar alleen’. Vanaf 1953 tot 1968 – toen Wim Hora Adema ontslagen werd bij Het Parool – schreef Freezer regelmatig columns in de krant over het wel en wee van het vrouwenleven. Na 1968 zette ze haar journalistieke werk voort in het Algemeen Dagblad.

Harriët Freezer was nauw betrokken bij alles wat er in de jaren ’50, ’60 en ’70 in Nederland gebeurde rondom vrouwenemancipatie. Waar Hedy d’Ancona en Joke Kool-Smit de politiek bombardeerden met brieven, missieven en kaarten en later zelf politieke functies bekleedden, bereikte Harriët Freezer de ‘gewone mensen’. Niet door opinieartikelen te schrijven of de barricaden op te gaan, maar aanvankelijk vooral door haar columns. Ze verwierf daarnaast landelijke bekendheid omdat ze vaak optrad voor de radio, en later voor de televisie, waar ze praatte over de problemen en ervaringen van vrouwen in hun dagelijks leven. Ook nam ze volop deel aan het lezingencircuit. Door het hele land trad ze op voor groepen huisvrouwen en plattelandsvrouwen. Dan wist ze met haar speciale gevoel voor humor de zaal aan het lachen te krijgen, terwijl ze ondertussen een duidelijke boodschap overbracht: vrouwen, neem geen genoegen met een bestaan binnenshuis, trek de wereld in en maak het verschil. Ook benadrukte ze dat geen van de partijen, noch de mannen, noch de vrouwen, alleen schuld hadden aan de ontstane situatie. Daarvoor was de werkelijkheid te ingewikkeld. Beide seksen kregen een rol opgedrongen door de maatschappij. Ze maakte duidelijk dat er werk aan de winkel was: mannen én vrouwen moesten samen aan de slag om de wereld tot een betere plek maken. Toen het eerste nummer van Opzij werd aangeboden aan Liesbeth den Uyl zei Harriët Freezer: ‘Ik hoop dat we al die tevreden vrouwen kunnen wakker schudden. Dat ze eens gaan bekijken waarmee ze tevreden zijn ofwel: waarmee ze genoegen moeten nemen.’

Bekende boeken van Harriët Freezer waren Kompleksen maken de vrouw en Het onderste uit de man. Beide boeken waren bestsellers waarin Harriët Freezer mannen en vrouwen aan het woord liet die hadden gereageerd op een oproep. Ze vertelden over hun geworstel met hun rol als man of als vrouw in een snel veranderende samenleving.

Bij haar plotselinge overlijden, in 1977, werd duidelijk hoe populair Harriët Freezer was geweest. De kranten stonden vol met rouwadvertenties en met brieven van mensen die vertelden hoeveel Harriët Freezer voor hen had betekend. In 1978 riep Opzij ter harer ere de Harriët Freezer-ring in het leven, bedoeld voor vrouwen en instituten wier werk belangrijk was voor de emancipatie van de vrouw. De eerste vrouw die die ring ontving, was Monique Möller, voor haar werk met prostituees in India. In 1992, bij het twintigjarig-jubileum van Opzij, ontvingen Wim Hora Adema en Hedy d’Ancona het eerbetoon samen. In 2007 werd de ring voor de laatste keer uitgereikt.

Verder lezen

Over Harriët Freezer is de bijdrage van Marianne Vogel aan het Kritisch Literatuur Lexicon (november 1996) zeer informatief. Biografische schetsen van Harriët Freezer zijn opgenomen in 1001 vrouwen in de twintigste eeuw: https://www.1001-vrouwen.nl/ en ook Atria, het kennisinstituut voor vrouwen en emancipatie, heeft een biografie van haar opgenomen op de website. Over veel vrouwen rond Opzij en Man-Vrouw-Maatschappij zijn boeken verschenen. Hedy d’Ancona schreef de autobiografie Het persoonlijke is politiek en Leonoor Meijer schreef haar biografie: Hedy. Feministe, politica, actievoerster. Eric-Jan Weterings schreef een biografie over Wim Hora Adema: Deurwaarder van de vriendschap en Marja Vuijsje schreef Joke Smit. Biografie van een feministe. Boeken over de tweede feministische golf in Nederland, zoals Vilan van de Loo, De vrouw beslist en Anneke Ribberink, Leidsvrouwen en zaakwaarnemers, zijn alleen tweedehands verkrijgbaar. Norma Montulet werkt aan een biografie over Harriët Freezer.