Vilan van de Loo is schrijfster en zelfstandig onderzoekster. Ze publiceert vooral over Nederlands-Indië en promoveerde op de biografie 'Dochter van Indië. Melati van Java (1853-1927)'. Onlangs verscheen van haar hand 'De Atjeh-generaal. Het militaire leven van Frits van Daalen'.
de columns van Vilan van de Loo:
recente columns:
gepubliceerd op 11 juli 2017
Met wellust grieven en smaden

Ik lees de brieven van Van Heutsz.

Voor mijn plezier.

Hij is belezen, intelligent, geestig en terzake. Het gáát ergens over. Daarbij heeft Van Heutsz temperament. Ik zie wanneer dat opvlamt, dan krast hij woorden door en maakt snoeiharde opmerkingen in de marge. Een beetje brief telt gauw tien, twintig kantjes. Hij is een schrijver. Het is proza, dat ook in de letteren thuishoort. Ik geef een enkele zin als voorbeeld:

"En al heb ik mij door het vele leed dat men van vele zijden getracht heeft mij aan te doen en de tegenwerking welke ik meermalen bestrijden moest, niet laten teneerslaan en al zal ik ook tot het einde toe op den ingeslagen weg blijven voortgaan, toch wil ik wel bekennen dat ik het oogenblik zal zegenen dat ik met fatsoen mijne betrekking in Indië zal kunnen neerleggen om mij uit het openbare leven geheel te kunnen terugtrekken en wat afleiding te gaan zoeken buiten het Land, welks bewoners in zoo grooten getale, de pers voorop, met zoo’n wellust getracht hebben mij te grieven en te smaden."

Hier spreekt een getergd man. Het is 1908. Hij is gouverneur-generaal van Indië, benoemd door de kroon,en hij voelt zich gelasterd en belasterd over zijn bewind. Daarvoor was hij gouverneur van Atjeh. Aldoor heeft hij last van de pers, van de beperkte budgetten die hij van de regering krijgt voor zijn militaire en civiele opdracht, aldoor vecht hij tegen de bureaucratie. Dat levert dit soort zinnen op: lang, ritmisch, woorden die als een peloton op je afmacheren. Honderden, misschien wel duizenden kantjes schreef hij. Militaire literatuur, Nederlandse literatuur.

Nog niemand leest Van Heutsz. De man is in het verdomhoekje gezet, veroordeeld zonder proces.  Nu is hij de meest omstreden militair uit de nationale geschiedenis, bij zijn leven was hij de meest bewonderde militair.  "Eerbewijzen laten me koud," schreef hij eerder. Nog niemand - zei ik zonet. Ik werk aan zijn biografie en ik hoop dat de uitgever wil overgaan tot een brievenuitgave. Anders doe ik het misschien zelf.  De Nederlandse literatuur kan best wat testosteronproza gebruiken. En dan heb je geen betere dan Van Heutsz.

www.vanheutsz.nl