1492, 1600, 1648, 1776, 1789, 1815, 1830, 1848, 1870, 1914, 1918, 1929, 1945, 1968, 1989, 2001…etc.
Iedereen met enige historische belangstelling kent jaartallen. Jaartallen bieden structuur aan de kennis van het verleden, maar groeien soms zelf uit tot een symbool van die historische ontwikkelingen. Vertrouwde jaartallen refereren aan belangrijke historische omwentelingen en gebeurtenissen, als de meest beknopte omschrijving van historische processen en ingrijpende gebeurtenissen. Soms volstaat een aanduiding van een dag zelfs: 9-11. In werkelijkheid weten we dat historische ontwikkelingen zich nooit beperkten tot de grofmazige structuren van jaartallen, maar toch. De componist Beethoven stelde ooit dat muziek niet in de noten zit, maar tussen de noten. Zo is het ook met geschiedenis en jaartallen. De geschiedenis zit niet in de jaartallen, maar er tussen. Jaartallen zijn handig om geschiedenis te bestuderen, toegankelijk te maken en te delen met anderen. De historische belangstelling voor jaartallen is zo oud als de moderne geschiedschrijving zelf. Toch lijkt het een moderne trend om geschiedenis meer dan ooit te presenteren in de vorm van jaartallen.
Het jaar 1491 is het onderwerp in Charles C. Mann, 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus (2006). Zes jaar later verscheen van hem een even omvangrijke boek: 1493: Uncovering the New World Columbus Created (2012). Ondertussen werd het jaar 1492 uitvoerig beschreven door Felipe Fernandez-Armesto in 1492: The Year the World Began (2010). De laatste jaren is er een reeks aan historische studies verschenen gewijd aan de cultuurgeschiedenis van een enkel jaar. Niet zomaar een jaar uiteraard, maar jaren die kunnen worden beschouwd als een belangwekkende breuk in historische verbanden. Zo zijn er de laatste jaren studies verschenen over de jaren 1776, 1789, 1848, 1913, 1917, 1918 en 1945. Als een vorm van microhistorie is het onderzoek gericht op een enkel jaar. Het biedt de auteur enerzijds de gelegenheid om zijn onderzoek te beperken. Anderzijds is het jaar zo gekozen om juist de ontwikkelingen te schetsen die over het gekozen tijdvak heen gaan. Zo beschouwd is het gekozen jaar uniek en representatief in historisch perspectief. Gericht op een jaar belooft de studie een kernachtig onderwerp, en tegelijkertijd een bijzonder inzicht in historische verbanden en veranderingen. Het jaartal als ijkpunt in de geschiedenis, of zoals Ian Buruma het jaar 1945 omschreef: Year Zero. De keuze van het jaar is als een goedgekozen proefsleuf die de archeoloog graaft om de geschiedenis van een plek en haar beschaving bloot te leggen. Het jaartal biedt de kernachtige titel, de ondertitel een eerste indruk van de betekenis ervan. Het jaar 1913 inspireerde zelfs in korte tijd tot twee boeken: Florian Illies and Shaun Whiteside, 1913: The Year Before the Storm (2014) en Charles Emmerson, 1913: In Search of the World Before the Great War (2014). Beide boeken over het jaar 1913 verschenen in 2014.
Het jaar 1932 staat centraal in een prachtige tentoonstelling Picasso – 1932: Love, Fame, Tragedy die nu te zien is in de Tate Modern in Londen. De beroemdste kunstenaar uit de twintigste eeuw is veelvuldig onderwerp van uiteenlopende tentoonstellingen over de hele wereld, maar de keuze om een jaar uit zijn leven te presenteren heb ik nooit eerder gezien. Waarom 1932? Het jaar 1932 was een uitzonderlijk creatief en productief jaar voor de kunstenaar. Meer dan 100 schilderijen, beelden en tekeningen zijn te zien op de tentoonstelling die een zeldzame indruk bieden van zijn leven en werk in dit jaar. Zijn nieuwe minnares Marie-Thérèse Walter inspireerde hem tot nieuwe werken. Maar het was eveneens het jaar van zijn eerste museale overzichtstentoonstelling waarin een overzicht werd gepresenteerd aan het publiek. Interessant genoeg bemoeide Picasso zich in 1932 actief met deze overzichtstentoonstelling van zijn werk en zag hij actief toe dat zijn oeuvre als een geheel werd gepresenteerd. De werken hingen door elkaar heen om iedere chronologische ontwikkeling ervan eerder te ontkennen dan te illustreren. Alsof zijn werk tijdloos is. Het biedt de huidige Tate Modern allereerst de mooie gelegenheid om ook werk uit andere jaren dan 1932 te laten zien. Bovendien transformeert Picasso’s visie zo het jaar 1932 van een levensfase in een representatief beeld van zijn gehele leven en werk. Het jaar eindigde met de tragische ziekte van zijn minnares die hem zo had geïnspireerd aan het begin van dit memorabele jaar. De tentoonstelling toont de werken geordend naar weken en maanden. De reeks fascinerende portretten van Marie-Thérèse Walter schilderde hij zelfs in enkele dagen. De zalen in de Tate Modern tonen zo werken die Picasso direct na elkaar heeft gemaakt, alsof je door het atelier van de kunstenaar loopt waar al het werk van de laatste week nog staat te drogen. De Picasso tentoonstelling over het jaar 1932 biedt een fascinerend inzicht in het werk en daarmee in het leven en de kunstenaar, of zoals hij zelf ooit stelde: ‘the work that one does is a way of keeping a diary.’
Interessante geschiedenis inspireert tot nieuwe geschiedenis. Cultuurhistorische boeken gewijd aan een jaar zijn inmiddels populair, maar tentoonstellingen gewijd aan een jaar zijn nog steeds zeldzaam. De stapel boeken over bijzondere jaren en de actuele Picasso tentoonstelling inspireren tot nadenken over nieuwe tentoonstellingen over bijvoorbeeld Rembrandt in 1642, Van Gogh in 1886 of Mondriaan in 1917. En nieuwe cultuurhistorische boeken over:
1584, 1666, 1860, 1863, 1971, 1984, 1999, 2001, 2008, 2018…etc