Sommige literaire werken staan na het verschijnen enige tijd in de belangstelling en verdwijnen vervolgens na verloop van tijd onder het stof van de geschiedenis. Een enkele keer wordt zo’n werk alsnog aan de vergetelheid ontrukt, omdat iemand de bijzondere kwaliteit ervan herontdekt. Vaak blijkt dan zo’n oude tekst nog verrassend actueel of geeft deze een vernieuwend inzicht in het denken en voelen van mensen van vroeger.

Dat geldt ook voor het gedicht ‘Moesapi; Het verhaal van de soldaat’ van Pieter Andreas Martin (P.A.M) Boele van Hensbroek (1853-1912). Boele publiceerde dit uitzonderlijke gedicht over de Atjehoorlog in zijn bundel Nieuwe gedichten uit 1891. Hij had voor het eerst laten verschijnen in De Nederlandsche Spectator van 6 november 1886. Veertig dagen later bereikte ‘Moesapi’ ook Indië. Waar het Soerabaijasch Handelsblad van J.A Uilkens op 16 december het gedicht zonder commentaar afdrukte, werd het op diezelfde dag in Bataviaasch Nieuwsblad van P.A. Daum onder de kop ‘Nieuwe Atjeh-politiek’ voorzien van een smalend commentaar op de inhoud ervan, ondertekend met de letter S. Grote bekendheid kreeg het gedicht van Boele niet. ‘Moesapi’ werd in Algemeen Handelsblad aangehaald ten tijde van de verovering door de Nederlanders van Lombok (1894) en Bali (1906).  In de eerste helft van de twintigste eeuw werd ‘Moesapi’ sporadisch gedeclameerd op voordrachtsavonden. In 1928 werd het gedicht voorgelezen bij de Soerabajasche Radio-Vereeniging Ook verscheen het in enkele poëziebloemlezingen voor middelbare scholieren. In 1949 werd het nog afgedrukt in het tijdschrift De Tempelier. Daarna verdween ‘Moesapi’ voor lange tijd uit het collectieve geheugen.

Pas in 2001 dook een fragment van het gedicht weer op in Het verloren paradijs van Mary Kemperink uit 2001. Zij citeerde enkele versregels uit de eerste helft van het gedicht. Jan Gerard Buijsse drukte ‘Moesapi’ in het zijn geheel af in zijn Leids proefschrift uit 2023. Buijsse blies daarmee het stof van dit gedicht af en bewees daardoor de (literatuur)geschiedschrijving een belangrijke dienst.......